|
موسسه مجازی طب جامع اسلامی شفای قرآن وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
|
لینک دوستان
|
سته ضروریه عبارت‌اند از:
۱. هوا حکما برای هوا ارزش خاصی قائل بودند و به نقش هوای سالم در حفظ سلامت توجه داشتند، چون هوا تأثیر مهمی بر قلب و روح حیوانی دارد و این روح، خود بر روح نفسانی و طبیعی اثر می‌گذارد. به عبارت دیگر، هوا تمامی افعال و حرکات بدنی و نفسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هوای مورد نیاز انسان از طریق ریه‌ها و مقدار اندکی نیز از طریق پوست وارد بدن می‌گردد. هر تغییر فیزیکی و یا شیمیایی در هوا هر چند اندک، می‌تواند اثر زیادی بر سلامتی انسان بگذارد. هوا تابع شرایط فصول، جغرافیا و محل زندگی می‌باشد. تغییر درجه هوا در اوقات مختلف روز و در فصول مختلف و همچنین آلودگی هوا می‌تواند تعادل بدن را بهم بزند. چنانکه می‌دانیم اکسیژنِ وارد شده به بدن بعد از فعل‌وانفعالات مخصوصی، دی‌اکسید کربن و بخار آب تولید می‌کند، و این دو از طریق ریه و پوست دفع می‌گردند. هرگونه اختلالی در ورود اکسیژن کافی به بدن و یا دفع دی‌اکسیدکربن و بخار آب از بدن صورت گیرد سلامت بدن را به‌طور جدی تهدید خواهد کرد. تراکم جمعیت در یک محیط بسته، و کیفیت نامناسب هوا دو عامل مهم نرسیدن اکسیژن کافی به بدن و دفع دی‌اکسیدکربن از آن هستند و در بدن آشفتگی‌هایی پدید می‌آورند. این اختلالات گاه حاد هستند و بیمار به‌سرعت متوجه آن می‌شود و گاهی مزمن‌اند و ممکن است مشکلات گوناگونی برای بیمار ایجاد کرده، حتی پزشکان را نیز در تشخیص دچار سردرگمی کنند. سردستة این اختلالات خستگی مزمن می‌باشد که امروزه به علت آلودگی هوا و عدم تنفس هوای مناسب و علل دیگر، به‌طور گسترده مشاهده می‌شود. هوای آلوده به سرب، موجب کاهش حرارت غریزی و افزایش تظاهرات بالینی غلبة سردی و خشکی مانند افسردگی، خواب‌های آشفته، بی‌خوابی، خستگی و گرفتگی عضلات ساق پا می‌شود. در طب سنتی ایران در تدابیر تندرستی، به تامین هوای سالم و مناسب تاکید فراوانی شده است. مباحث مختلفی در مورد اقالیم، هوای آلوده و وبایی، تهویه و روش‌های اصلاح هوا، هوای مناسب هر مزاج و… به‌طور مفصل بیان شده است که در بخش چهارم از این کتاب با عنوان تدابیر هوا، به برخی از آنها به‌‌اختصار اشاره خواهد شد. ۲. حرکت و سکون حرکت برای تندرستی انسان ضروری می‌باشد و استراحت و سکون پس از آن نیز برای تمدّد قوا، بسیار لازم است. تمامی حرکات، حرارت را افزایش می‌دهند و موجب کاهش رطوبت بدن می‌گردند. استراحت، رطوبت بدن را باز می‌گرداند و قوای لازم را برای حرکات بعدی فراهم می‌آورد. مقدار حرکت، و مقدار سکونِ مناسب و مفید برای هر فرد، بر پایة مزاج وی تعیین می‌شود و عدم تعادل در این الگوی فردی، زمینه‌ساز بروز بیماری‌های گوناگون می‌گردد. حرکت بیش از حدّ با ایجاد حرارت زاید، رطوبات بدن را کاهش می‌دهد، فعالیت کم نیز موجب افزایش تری و سردی بدن و بروز بیماری‌های بلغمی (به‌ویژه در مفاصل) می‌گردد. حرکت به دو نوع جسمانی و نفسانی تقسیم می‌شود، حکما حرکت جسمانی را به شش نوع تقسیم کرده‌اند که شامل حرکت شدید، خفیف، طولانی، کوتاه، سریع و کُند می‌باشد. هر یک از این نوع حرکات اثر خاصی بر مزاج انسان می‌گذارند. به عنوان مثال، در حرکتِ سریعِ شدید، ایجاد حرارت بیشتر از تحلیل است و بر عکس، در حرکتِ کندِ خفیفِ طولانی، تحلیل بیشتر از حرارت است. پس در تدابیر عملی با توجه به شرایط خاص بیمار، باید حرکات خاصی را به او توصیه کرد. جِماع نیز از حرکات محسوب می‌شود که افراط در آن سبب خشکی بدن و کاهش حرارت غریزی و در نتیجه سردی بدن می‌گردد.
نکته: اگر فردی که در سن جوانی (گرمی و خشکی) است بیش از حدّ فعالیت کند، دچار حرارت بالا، سردرد، کاهش وزن و کاهش اشتها می‌شود؛ چنین فردی نیاز بیشتری به استراحت در جای خنک دارد. نکته: برای کسانی که مزاج سرد دارند، حرکت و ورزش مناسب است و ایشان را به اعتدال نزدیک می‌کند.
۳. خواب و بیداری تعادل خواب و بیداری در حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها اهمیت دارد ولی امروزه کمتر به این مسأله توجه می‌شود. عدم تعادل در خواب و بیداری می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های مختلف گردد. خواب تمامی اعمال طبیعی شامل هضم، متابولیسم و دفع سموم را بهبود می‌بخشد و قوای مغزی را تقویت می‌کند و موجب تجدید قوای اندام‌های مختلف و ترمیم بافت‌های صدمه دیده و به‌طور کلی بازگرداندن سلامتی به بدن می‌گردد. بهترین زمان خواب از ساعت ۱۰ شب تا سحر می‌باشد. لازم است صرف شام حداقل ۳ ساعت قبل از خواب صورت پذیرد و فرد، نیم ساعت پس از شام، به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه آرام راه برود. علت خواب علت خواب وجود رطوبت معتدل در مغز است که اعصاب را سست و راههای عصبی و روح نفسانی را غلیظ می‌کند. بدین سبب روح نفسانی در مسالک اعصاب نفوذ نمی‌کند و در حس‌های ظاهری سکون پدید می‌آید و موجب بی‌حرکتی (به جز حرکت تنفسی و قلبی و اعمال هضمی) می‌شود. طبیبان، بیداری را به حرکت و خواب را به سکون تشبیه کرده‌اند. معمولاً خواب افراد دارای مزاج سرد و تر، و گرم و تر بیشتر است، ولی افراد دارای مزاج سرد و خشک، و گرم و خشک با خواب کمتر انرژی لازم را به دست می‌آورند. در بدن یک شخص گرم و خشک یک دوره خواب طولانی با ایجاد سردی و رطوبت به کاهش حرارت زاید کمک می‌نماید. برعکس پرخوابی در شخص سرد و تر باعث افزایش سردی و رطوبت بدن می‌شود. کودکان معمولاً طولانی‌ترین خواب را دارند زیرا رطوبت بیشتری در بدن دارند ولی به تدریج، با افزایش سن و کاهش رطوبت مزاجی، خواب آنها کمتر می‌شود. بیداری، ظاهر بدن را گرم و باطن بدن را سرد می‌کند در حالیکه خواب، ظاهر تن را سرد ولی باطن تن را گرم می‌کند، در نتیجه خون متوجه قسمت احشاء می‌شود و اعمال دستگاه گوارش مثل هضم و جذب به بهترین وجه انجام می‌شود. از طرف دیگر، خواب کوتاه، باطن بدن را تر می‌کند و اگر طولانی باشد سبب خشکی بدن می‌گردد. زیرا در اثر طولانی شدن خواب، حرارت غریزی پس از فارغ شدن از هضم غذا به تحلیل روح و رطوبات درونی می‌پردازد و موجب خشکی بدن می‌شود. پس هم کم‌خوابی و هم خواب بیش از اندازه مضر است و بهترین حالت خواب معتدل است. اگر کسی بیش از اندازه بخوابد، کم‌کم برخی از اعمالش مختل و دچار ضعف می‌شود، حافظه وی افت می‌کند، مزاجش سرد و بیماری‌های مفصلی و بلغمی در او زیاد می‌شود.
نکته: خواب روز برای بیماران مفصلی با سوءمزاج سرد و تر پسندیده نیست و موجب شدت بیماری، افزایش وزن، احساس کسالت و… می‌شود. نکته: بیداری شبانه برای افراد عصبی با مزاج گرم مناسب نمی‌باشد. ۴. خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها غذاها اهمیت خاصی در حفظ سلامتی انسان دارند. از طرفی نیاز به غذا یک نیاز دایمی است تا آنچه را که به‌وسیلة اسباب درونی و بیرونی بدن به تحلیل می‌رود جایگزین نماید و از سویی دیگر هر نوع خوردنی با مزاج مخصوص خود می‌تواند بر مزاج بدن انسان اثر بگذارد. از نظر طب سنتی ایران، انسان‌ها با یکدیگر تفاوت مزاجی و ساختاری دارند. بنابراین لازم است پزشک بر اساس تشخیص مزاج و توجه کامل به ویژگی‌های ساختاری هر فرد برای وی تدبیر غذایی مناسب و تدابیر دیگر را تجویز نماید. غذاها علاوه بر اینکه ماده مصرفی سوخت و ساز بدن هستند، با توجه به کیفیت مزاجی خود بر اعضای مختلف بدن اثرات مثبت یا منفی به‌جای می‌گذارند و جسم و روان شخص را تحت تأثیر قرار می‌دهند. محمد بن زکریای رازی و بسیاری از حکما اولین و مهم‌ترین تدبیر درمانی در بیماران را اصلاح یا تجویز رژیم غذایی می‌دانسته‌اند. بسیاری از اصول ضروری برای تندرستی مانند تغییرات فصلیِ درجه حرارت و آلودگی هوا، خارج از اراده و خواست فرد می‌باشد ولی مصرف غذا تا حد بسیار زیادی قابل برنامه‌ریزی است. آموزش تغذیه صحیح یک ابزار مهم سلامتی است که پزشک می‌تواند بیماران خود را با آن تجهیز نماید. این روش به راحتی قابل آموزش است و برای همه مردم نیز قابل درک می‌باشد و از نظر اجرایی نیز چندان دشوار نیست. نظریه‌‌های مختلف در رابطه با گرمی و سردی غذاها و داروها تئوری‌های مختلفی در مورد اینکه چرا با مصرف بعضی از مواد مانند خرما و عسل و فلفل در بدن گرمی ایجاد می‌شود و با مصرف بعضی دیگر سردی پدید می‌آید، مطرح شده است که در ذیل بعضی از آنها ارائه می‌گردد: ۱- با ورود مواد غذایی به بدن، سیستم خودکار عصبی تحت تأثیر قرار میگیرد. مواد گرم، فعالیت سیستم سمپاتیک را زیاد می‌کنند و مواد سرد، فعالیت سیستم پاراسمپاتیک را افزایش می‌دهند. ۲- مواد غذایی با ورود به بدن، سیستم غدد درون‌ریز را متأثر می‌کنند. خوراک‌های گرم فعالیت غده تیروئید و ترشح تیروکسین را افزایش داده، در نتیجه متابولیسم پایه و تولید انرژی بالا می‌رود. خوراک‌های سرد فعالیت تیروئید و ترشح تیروکسین را کاهش می‌دهند و در نتیجه متابولیسم پایه و تولید انرژی کم می‌شود. ۳- استاد فقید دکتر سید جلال مصطفوی[۱] معتقد بودند با ورود غذا به بدن، سیستم عصبی ارادی و خودکارِ شناخته شده و شناخته نشده و همچنین سیستم غدد درون‌ریز شناخته شده و شناخته نشده تحت تأثیر قرار می‌گیرند. موادی که سطح فعالیت کل این سیستم‌ها را بالا می‌برند گرم هستند و موادی که فعالیت این سیستم‌ها را کاهش می‌دهند، سرد نامیده می‌شوند. ۴- بعضی از غذاها با ورود به بدن تولید آنزیم‌های گوارشی را افزایش می‌دهند، این مواد گرم هستند. این نظریه جزئی از نظریه سوم می‌باشد، زیرا تولید آنزیم‌های گوارشی و ترشح آن تحت تأثیر سیستم اعصاب و غدد درون‌ریز می‌باشد.
اصطلاحات تغذیه در طب جامع اسلامی (ایرانی سنتی): طی قرن‌های متمادی و بر اساس تجربه، غذاها را به هجده خانواده تقسیم‌‌بندی کرده‌اند که قبل از بیان آنها لازم است برخی از اصطلاحات تخصصی تغذیه را به اختصار توضیح دهیم: لطیف: غذایی است که وقتی بدن روی آن اثر می‌کند، به سرعت هضم می‌شود و مورد استفاده اندام‌ها قرار میگیرد و قوای تدبیر کننده بدن می‌توانند به سرعت آن را آمادة مصرف کنند. به عبارت دیگر، از این دسته از غذاها خون رقیقی تولید می‌شود که به سهولت جزء بدن می‌شود. این غذاها برای افرادی که به تازگی از بیماری بهبود یافته‌اند یا افرادی که اهل کارهای فکری هستند و فعالیت سنگین بدنی ندارند مناسب است، مثل زردة تخم‌مرغ عسلی[۲]. کثیف (متکاثف): غذای کثیف یا درهم فشرده غذایی است که از سویی قوای طبیعت برای هضم و استفاده از آن باید تلاش بیشتری بکند تا آن را برای مصرف اندام‌ها آماده کند، و از سوی دیگر مواد زاید آن هم زیاد است. به عبارت دیگر، از این دسته از غذاها خون غلیظی تولید می‌شود که به سهولت تحت تأثیر قوا قرار نمی‌گیرد و جزء بدن نمی‌گردد. این دسته از غذاها برای افرادی که فعالیت زیاد و یا کارهای سنگین بدنی دارند مانند کشاورزان و ورزشکاران مناسب است، مثل گوشت گوساله. معتدل: غذای معتدل برای افراد با مزاج معتدل و فعالیت متوسط مناسب است. صالح‌الکیموس (با کیموس خوب): غذاهایی هستند که از هضم آنها، خلط خون طبیعی و صالح ایجاد می‌شود و همراه آن مقدار اندک و متناسبی از سایر اخلاط، یعنی بلغم و صفرا و سودا نیز تولید می‌گردد. رَدیءُ‌الکیموس (با کیموس بد): غذاهایی هستند که از هضم آنها، اخلاط غیرمعتدل و ناصالح تولید می‌شود. مصرف مقادیر زیاد و مکرر از این غذاها بیماری‌زا است، مثل سوسیس، کالباس، قارچ، پنیر کهنه و نان تخمیر نشده. کثیرالغذاء: غذایی است که مقادیر عمده‌ای خلط خون ایجاد می‌کند، مانند زردة تخم مرغ نیم‌برشت و گوشت بره. قلیل‌الغذاء: غذایی که خلط خون کمتری می‌دهد و بیشتر شکم پُرکُن است مثل کاهو. متوسطالغذاء: حدّ میانیِ مواد پر غذا و کم غذا می‌باشد.
نظرات شما عزیزان: موضوعات مرتبط: برچسب‌ها: [ دو شنبه 5 فروردين 1392برچسب:سته ضروریه, راههای حفظ سلامتی , آب وهوا,خوردن وآشامیدن,حرکت وسکون,خواب وبیداری,استفراغ واحتباس,اعراض نفسانی,, ] [ 18:10 ] [ لقمان محمدیان ]
|
درباره وبلاگ  این وبلاگ در جهت آموزش و ترویج پزشکی اسلامی راه ندازی شده است | ||||||||||||||||||||||||||||||
| [ طراحی : ایران اسکین ] [ Weblog Themes By : iran skin ] | ||||||||||||||||||||||||||||||||
تبادل
لینک هوشمند
